Động đất là gì? Động đất xảy ra do những nguyên nhân nào? Cùng tìm hiểu về thảm họa tự nhiên gây thiệt hại to lớn cho nhân loại trong bài viết dưới đây. Cùng bắt đầu ngay thôi.
Động đất là gì?
Động đất là hiện tượng rung động đột ngột của vỏ Trái đất. Cường độ mạnh hay yếu tùy từng trận (xác định bằng độ Richter). Hiện tượng này do sự dịch chuyển các mảng thạch quyển hoặc các đứt gãy ở dưới mặt đất và truyền qua các khoảng cách lớn.
Động đất là gì?
Nguyên nhân gây ra động đất
Sau khi tìm hiểu “Động đất là gì?”, chúng ta hãy cùng tìm hiểu những nguyên nhân gây ra động đất. Có 3 nguyên nhân chính gây nên một trận địa chấn là: nội sinh, ngoại sinh, nhân sinh.
Nguyên nhân nội sinh
Nguyên nhân nội sinh thường do những biến đổi như sau mà hình thành nên:
Động đất do sạt lở các hang động ngầm dưới mặt đất và động đất do các vụ trượt lở đất đá tự nhiên với khối lượng lớn. Loại động đất này thường chỉ làm rung chuyển một vùng hẹp và chiếm khoảng 3% tổng số trận động đất thế giới.
Động đất do núi lửa. Loại động đất chủ yếu liên quan với các hoạt động phun trào của núi lửa. Loại động đất này không mạnh –chiếm khoảng 7%.
Động đất do kiến tạo (chiếm 90%) liên quan với hoạt động của các đứt gãy kiến tạo. Đặc biệt là các đứt gãy ở rìa các mảng thạch quyển, vận động kiến tạo ở các đới hút chìm. Liên quan đến hoạt động magma xâm nhập vào vỏ trái đất làm phá vỡ trạng thái cân bằng áp lực có trước của đá vây quanh làm đá phát sinh ứng suất và khi bị đứt vỡ thì xảy ra động đất. Liên quan đến sự biến đổi tướng đá từ dạng tinh thể này sang dạng tinh thể khác gây co rút và giãn nở thể tích đá làm biến đổi lớn về thể tích cũng gây ra động đất. Đây là loại động đất gây nên những trận động đất có cường độ rất mạnh và có sự tàn phá vô cùng khủng khiếp.
Núi lửa phun trào gây nên động đất
Nguyên nhân ngoại sinh
Nguyên nhân ngoại sinh thường xảy ra do va chạm của thiên thạch vào bề mặt trái đất. Thuở sơ khai, thiên thạch thường xuyên va chạm bề mặt trái đất tạo nên những trận động đất. Hiện nay, gần như không xuất hiện nguyên nhân ngoại sinh gây động đất.
Nguyên nhân nhân sinh
Loại nguyên nhân này xảy ra do hoạt động của con người. Động đất xảy ra do hoạt động làm thay đổi ứng suất đá gần bề mặt. Đặc biệt là các vụ thử hạt nhân, nổ nhân tạo dưới lòng đất hoặc tác động của áp suất cột nước của các hồ chứa nước, hồ thủy điện.
Vụ nổ nhân tạo có thể gây nên động đất
Xem thêm
Đất đèn là gì? Những tác dụng của loại chất này trong đời sống
Đất phù sa là gì? Những đồng bằng phù sa lớn của Việt Nam
Thang đo độ lớn động đất
Đơn vị đo độ lớn của một trận động đất là Richter. Người ta có thang đo Richter sau để phân loại độ lớn của các trận động đất.
– Từ 1 – 2: Không nhận biết được.
– Từ 2 – 4: Có thể nhận biết nhưng thường không gây thiệt hại.
– Từ 4 – 5: Mặt đất rung chuyển, nghe tiếng nổ, thiệt hại không đáng kể.
– Từ 5 – 6: Nhà cửa rung chuyển, một số công trình có hiện tượng nứt.
– Từ 6 – 7: Nhà cửa bị hư hại nhẹ.
– Từ 7 – 8: Động đất mạnh phá hủy hầu hết các công trình xây dựng thông thường, có vết nứt lớn hoặc lún sụt trên mặt đất.
– Từ 8 – 9: Nhà cửa đổ nát, nền đất bị lún sâu đến 1m, sụp đổ lớn ở núi kèm theo thay đổi địa hình trên diện rộng.
– Trên 9: Rất hiếm khi xảy ra. Khi xảy ra, nó có thể gây ra những thiệt hại khủng khiếp trên một khu vực rộng lớn.
– Trên 10: Cực hiếm khi xảy ra.
Những trận động đất trên 7 độ Richter không xảy ra ở mọi nơi, chúng thường tập chung ở những vùng nhất định. Những khu vực này được gọi là đới hoạt động địa chất mạnh như: vành đai lửa Thái Bình Dương.
Tác hại mà động đất có thể gây ra
Những trận động đất dưới 7 độ Richter thường gây những thiệt hại nhỏ như: nứt nhà cửa, vỡ đồ đạc hoặc chấn thương nhẹ cho con người. Tuy nhiên những trận động đất lớn có thể gây những thiệt hại vô cùng to lớn.
Tác động trực tiếp của các trận động đất là rung cuộn mặt đất. Gây ra hiện tượng nứt vỡ, làm sụp đổ các công trình xây dựng, gây sạt lở đất, lở tuyết. Mức độ nghiêm trọng của nó dựa trên cường độ, khoảng cách tính từ chấn tâm, và các điều kiện về địa chất, địa mạo tại nơi bị ảnh hưởng.
Động đất cũng thường gây ra hỏa hoạn khi chúng phá hủy các đường dây điện và các đường ống khí.
Các trận động đất xảy ra dưới đáy biển có thể gây ra lở đất hay biến dạng đáy biển, làm phát sinh sóng thần (những đợt sóng lớn tràn qua các đại dương rồi đổ bộ vào đất liền). Đôi khi động đất còn khiến núi lửa hoạt động, thậm chí là những núi lửa đã tắt từ lâu…
Những hoạt động địa chất này có thể gây ra những thiệt hại to lớn về người và của. Trận động đất tại Haiti, Nepal hay thảm họa kép tại Nhật Bản ngày 11/03/2011 đã minh họa quá rõ cho thiệt hại của những trận động đất.
Nhật Bản sau trận động đất kinh hoàng ngày 11/03/2011
Làm gì khi xảy ra động đất
Việt Nam ít khi xảy ra những trận động đất mạnh. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần trang bị cho mình kiến thức để đối phó với động đất.
Khi ở trong nhà
Bạn nên làm những điều sau:
– Khóa gas, ngắt điện để tránh hỏa hoạn.
– Tránh xa cửa sổ.
– Chiu xuống một chiếc bàn kiên cố trong nhà.
– Che đầu, mặt để tránh mảnh kính, gạch gây sát thương.
– Dùng đèn pin nếu cần thiết.
– Mở radio cập nhật tình hình.
Trong các tòa nhà cao tầng
– Không sử dụng thang máy cũng như thang bộ.
– Khóa gas, ngắt điện, mở cửa sổ, cửa ra vào.
– Tránh xa khu vực treo đèn, điều hòa, cửa kính.
– Nấp dưới các vật kiên cố.
Ngoài đường
– Tránh xa các tòa nhà, dây điện. Tìm chỗ trống để đứng.
– Nếu đang lái xe, dừng xe bên lề đường. Tránh cột điện, cây cối. Không chui xuống gầm xe.
Một số điều nên làm khi xảy ra động đất
Trên đây, mình đã trả lời câu hỏi “Động đất là gì?” và cung cấp những thông tin cơ bản về động đất. Hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích cho các bạn.