Sạt lở đất là gì? Đây có lẽ là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm khi chứng kiến khùng cảnh hoang tàn ở miền trung nước ta. Tại sao sạt lở đất lại có thể gây ra những thiệt hại to lớn đến vậy? Hãy cùng nhau tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Sạt lở đất là gì?
Theo cục Khảo Sát Địa chất Hoa Kỳ (United States Geological Survey- USGS). Sạt lở đất là sự di chuyển của một khối đá, một tầng đất, những khối mảnh vụn của đất đá rời rạc nhau. Trượt xuống trên triền núi, đồi, thậm chí một địa tầng.
Sạt lở đất là gì?
Xem thêm
Động đất là gì? Những điều cần biết về thảm họa tự nhiên này
Đất đèn là gì? Những tác dụng của loại chất này trong đời sống
Nguyên nhân gây nên sạt lở đất
Sau khi tìm hiểu “sạt lở đất là gì?” chúng ta hãy tìm hiểu nguyên nhân của hiện tượng này. Hầu hết, nguyên nhân của các vụ sạt lở đất là do tác động của ngoại lực gây nên. Sự liên kết của vật liệu với nhau trên mái dốc, đỉnh đồi bị phá vỡ do tác động của ngoại lực. Thường là do trọng lực. Thông thường, những vụ sạt lở đất thường xảy ra là do mưa lớn. Nước làm phân rã các liên kết đất đá, rễ cây, thảm thực vật. Hoặc có thể do nước ngầm, tuyết tan hoặc động đất.
Hiện nay, sự tàn phá rừng của con người làm cho hiện tượng sạt lở đất xảy ra nhiều với mức độ nghiêm trọng hơn. Con người phá rừng đã phá vỡ đi mối liên kết giữa đất đá, rễ cây và thảm thực vật. Khi mưa xuống, đặc biệt là lượng mưa ở Việt Nam có xu hướng ngày càng trở lên cực đoan và khó đoán định. 2 yếu tố kết hợp đã gây nên những thảm họa thương tâm như ở miền Trung nước ta vừa qua.
Sạt lở đất có 3 nguyên nhân chính: địa chất, hình thái, hoạt động con người.
Địa chất
Địa chất chính là tính chất vật liệu đất đá tạo nên địa tầng ở một khu vực. Các địa tầng được cấu tạo bởi các tính chất của đất đá khác nhau. Và do đó chúng có từng độ cứng, sức bền của mỗi lớp khác nhau.
Hình thái
Hình thái là một yếu tố ảnh hưởng đến sạt lở đất. Nơi chúng liên quan đến cấu trúc đất đá quyết định nên địa tầng của hiện trạng. Ví dụ như: Thảm thực vật vật bị mất đi do cháy rừng hoặc hạn hán, chặt phá rừng lấy đất canh tác, khai thác rừng bừa bãi, tạo nên đồi trọc. Nơi đó quyết định hình thái của hiện trạng địa tầng. Nếu tác động nhiều do mưa sẽ dễ bị lở đất hơn.
Hoạt động của con người
Có thể nói rằng, những hoạt động tàn phá môi trường của con người là nguyên nhân chính gây lên sạt lở đất. Những hoạt động như: chặt phá rừng lấy gỗ, lấy diện tích sản xuất đất nông nghiệp, xây dựng các công trình thủy lợi,… làm thay cấu trúc nơi đó. Từ đó, dễ xảy ra sạt lở đất khi mưa xuống.
Hoạt động tàn phá rừng của con người là nguyên nhân chính gây sạt lở
Các loại sạt lở đất
Hiện nay, có nhiều cách để mô tả một vụ sạt lở đất. Nhưng nó thường được mô tả theo 2 cách chinh sau đây.
Trượt đất
Tại Việt Nam, hiện tượng này hay được gọi là “Đất chuồi” hay “Sụt”. “Sụt” nghĩa là một hố sụt hoặc một mảng đất sập xuống. Còn “lở đất” nghĩa là một mảng đất lăn từ trên cao xuống dưới theo triền dốc. Có những vụ sạt lở bằng những cú lật của những tảng đá lớn, hoặc là sự “lăn vòng” của khối đá. Trượt đất thường xảy ra với cường độ chậm hơn lở đất. Một mảng địa tầng được tách rời khỏi triền dốc lao xuống rất nhanh thì gọi là lở đất.
Đá lăn- Một dạng sạt lở đất
Sự lan truyền
Sự lan truyền ở Việt Nam thường được gọi là “Lũ bùn”. Nó là hỗn hợp của nhiều loại vật liệu như rễ cây, đất đá,… tạo thành một dòng chảy lan truyền đi rất nhanh. Những tác động này thường kết hợp với mưa lớn làm suy yếu địa tầng của triền dốc cao. Thường những hình thái này kết hợp với mưa lớn và xảy ra ở vùng núi và trung du.
Lũ bùn
Thiệt hại khi xảy ra sạt lở đất
Những hình ảnh thương tâm trong trận mưa lũ và sạt lở đất ở miền trung nước ta trong thời gian vừa qua đã thể hiện tất cả những thiệt hại của sạt lở đất. Có thể chia thiệt hại thành 2 nhóm chính là con người và kinh tế.
Con người
Sạt lở đất có thể gây những thiệt hại to lớn về con người. Những vụ sạt lở đất vừa rồi đã khiến cho hàng chục người thiệt mạng. Rất nhiều người bị thương, bị tàn phế và mất đi khả năng lao động. Sạt lở đất còn gây những sang chấn tâm lý nghiêm trọng đối với những người còn lại sau thảm họa kinh hoàng đó.
Thiệt hại về người do sạt lở gây ra
Kinh tế
Thiệt hại về kinh tế do sạt lở đất gây ra là quá to lớn. Nhà cửa, hoa màu,… tất cả tài sản bị cuốn trôi, vùi lấp, phá hủy hoàn toàn chỉ sau một trận sạt lở. Số tiền để khắc phục những hậu quả do sạt lở đất để lại cũng vô cùng lớn. Chưa kể, nhiều người còn mất kế sinh nhai sau thảm họa này.
Thiệt hại về kinh tế to lớn
Tại sao phải nghiên cứu sạt lở đất?
Chính vì tác động của sạt lở đất lên con người và nền kinh tế là quá lớn, cho nên chúng ta phải nghiên cứu về nó. Nghiên cứu sạt lở đất giúp chúng ta xây dựng được bản đồ sạt lở. Qua đó dự đoán tình hình sạt lở trong tương lai và có những biện pháp chủ động ứng phó. Như di dời dân cư khỏi những vùng có nguy cơ sạt lở cao, có kế hoạch quy hoạch phù hợp với vùng sạt lở.
Các biện pháp phòng chống sạt lở
Hiện nay, biện pháp phòng chống sạt lở hiện nay vẫn nhắm đến tuyên truyền và nâng cao ý thức của người dân. Như: trồng và bảo vệ rừng, định canh định cư, không phá rừng làm nương rẫy… Bên cạnh đó là những quy hoạch dài hạn, mang tính chiến lược. Đặc biệt là những dự án thủy điện.
Trồng rừng là một biện pháp vô cùng hiệu quả
Trên đây, mình đã giải thích “Sạt lở đất là gì?” và chia sẻ thêm những thông tin về sạt lở đất. Sạt lở đất đang gây nên những thiệt hại vô cùng to lớn. Hãy cùng nhau làm giảm thiệt hại của hiện tượng này. Hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích với các bạn.